Bron: www.scientias.nl
18 maart 2020 Caroline Kraaijvanger
Onderzoek wijst uit dat het virus wel een natuurlijke oorsprong moet hebben.
Het is een vraag die veel mensen, getroffen door de coronacrisis, momenteel bezighoudt: hoe heeft het zover kunnen komen? Waar komt dit virus vandaan? En hoe heeft het zich zo snel kunnen verspreiden? En al gauw duiken er dan natuurlijk wilde theorieën op. Zo zijn sommigen er bijvoorbeeld van overtuigd dat het virus door kwaadwillenden gemaakt en verspreid is.
Complottheorie onderuit geschoffeld
Onderzoekers van het Scripps Research Institute vegen die
theorie nu echter van tafel. Tijdens een analyse van het nieuwe
coronavirus en verwante virussen hebben ze namelijk geen enkele
aanwijzing gevonden dat dit virus in een laboratorium tot stand is
gekomen. Dat is te lezen in het blad Nature Medicine.
“Door de beschikbare data omtrent het genoom van de ons bekende
coronavirus-stammen te bestuderen, kunnen we nu met zekerheid zeggen dat
SARS-CoV-2 (zoals het nieuwe coronavirus officieel door wetenschappers
wordt aangeduid, red.) door natuurlijke processen is ontstaan,” aldus
onderzoeker Kristian Andersen.
Eiwit
In hun studie focusten de onderzoekers zich met name op het stukje DNA
dat codeert voor specifieke eiwitten, die zich aan de buitenzijde van
het virus bevinden. Het virus gebruikt deze eiwitten om de buitenste
wand van menselijke en dierlijke cellen te grijpen en penetreren. Deze
eiwitten kunnen hun werk doen, dankzij een zogenoemd receptor-binding domain
(RBD), waarmee het virus zich aan menselijke cellen kan binden en
dankzij wat onderzoekers een ‘moleculaire flessenopener’ noemen: een
onderdeel dat het virus vervolgens in staat stelt om gastcellen open te
breken en binnen te gaan. Het onderzoek van Andersen en collega’s wijst
uit dat het RBD-deel zo effectief is in het binden aan menselijke cellen
dat dat alleen het resultaat kan zijn van natuurlijke selectie en niet
door mensen kan zijn bedacht en gerealiseerd.
Moleculaire structuur
Daarnaast wijst ook de moleculaire structuur van het virus het idee dat
het door mensen is gemaakt, van de hand. Want stel dat je van plan bent
om een nieuw coronavirus te maken dat heel veel mensen ziek maakt of
zelfs fataal wordt. Dan is het het meest voor de hand liggend dat je aan
de slag gaat met een virus waarvan je weet dat het mensen ziek kan
maken. En dat pas je vervolgens zo aan dat het zich gemakkelijker
verspreidt of mensen nog zieker maakt. Maar als je kijkt naar de basis
of ruggengraat van SARS-CoV-2 dan zie je dat die sterk verschilt van de
ons reeds bekende coronavirussen en het meest lijkt op verwante virussen
die we aantreffen onder vleermuizen en pangolins. “Deze twee kenmerken
van het virus – de mutaties in het RBD-deel en de onderscheidende
ruggengraat van het virus, sluiten uit dat het virus ontstaan is door
manipulatie in het laboratorium,” concludeert Andersen.
Oorsprong
Het onderzoek ontkracht niet alleen een hardnekkige complottheorie, maar
kan ook meer inzicht geven in de oorsprong van het virus. In hun studie
schetsen Andersen en collega’s twee scenario’s die door hun analyse van
het genoom van het virus onderschreven worden. Het eerste is dat het
virus zoals we dat nu kennen door natuurlijke selectie volledig
geëvolueerd is in een niet-menselijke gastheer en vervolgens op mensen
is overgesprongen. Vermoedelijk is het virus geëvolueerd in vleermuizen
en vervolgens via een tussen-gastheer overgesprongen op mensen. In dit
scenario was het virus dus al ziekmakend en uitstekend in staat om
menselijke cellen te enteren alvorens het via dieren op mensen werd
overgedragen. Een andere mogelijkheid is dat een niet ziekmakende versie
van het virus van een dierlijke gastheer overgesprongen is op mensen en
vervolgens in die mensen is geëvolueerd tot het ziekmakende virus dat
de wereld nu in zijn greep heeft. In dit scenario zou bijvoorbeeld het
onderdeel dat het virus in staat stelt om menselijke cellen open te
breken en binnen te gaan in mensen geëvolueerd kunnen zijn.
In het eerste scenario zou het virus – doordat het al helemaal ‘af’ was en klaar om zich onder mensen te verspreiden en ze ziek te maken – al snel nadat het van dier op mens was overgesprongen, tot een pandemie hebben geleid. In het tweede scenario is het denkbaar dat het virus eerst een tijdje onder mensen heeft gecirculeerd, alvorens de eigenschappen te ontwikkelen die het geschikt maakten voor het veroorzaken van een pandemie. Welk scenario het dichtst bij de werkelijkheid in de buurt komt, is in dit stadium lastig vast te stellen. Wel waarschuwen de onderzoekers dat het eerste scenario – waarin een kant-en-klaar en voor mensen gevaarlijk virus uit een dierlijke gastheer komt zetten, het mogelijk maakt dat het virus in de toekomst opnieuw de kop opsteekt. Het circuleert dan immers kant-en-klaar in dierlijke populaties en kan zomaar nog eens op een mens overspringen.